Wallace fonteinen, de groene dorstlessers van Parijs


De schatrijke kunstverzamelaar en filantroop Richard Wallace schonk de stad Parijs, in 1878 ten tijde van de 3e-Wereldtentoonstelling, een 50-tal fonteinen in vier verschillende modellen.

Wie was toch die Richard Wallace en waarom?
parijsmijnstad - Richard WallaceRichard Wallace was de onwettige zoon van de 4e Markies van Hetford die een relatie onderhield met Agnès Jackson. Richard woonde vanaf zijn zesde jaar bij zijn grootmoeder in Parijs en gaat het leven door onder de naam van zijn moeders meisjesnaam, Wallace. Toen zijn vader ongehuwd stierf erfde hij een appartement in Rue de Laffitte, het kasteel Bagatelle, aanzienlijke landerijen, o.a. in Ierland, en een kunstcollectie die een vermogen waard was. Hij verkoos Parijs boven Engeland, zelfs toen de stad werd belegerd door de Pruisen in 1870. In deze periode schonk hij de gemeenschap een ziekenhuis alsmede een groot aantal giften en kreeg daar later als erkenning de titel baron voor.

Het idee van de fonteinen kwam tijdens de periode van de Frans-Duitse oorlog (1870 - 1871) en de daarop volgende Commune. Vele aquaducten waren vernield en schoon drinkwater was schaars én voor daklozen en de gewone man nagenoeg onbetaalbaar geworden. Om de vele ziektes tegen te gaan, veroorzaakt door het sterk verontreinigde en besmette water, schonk hij de stad vijftig fonteinen.
Een tweede reden van Wallace was dat wijn (toen vaak goedkoper als drinkwater) wel een veiligere dorstlesser was, maar mede daardoor Parijs vele alcoholisten kende. Dat de toestand nijpend was bleek wel uit het feit dat de stad Parijs het aantal zo goed als verdubbelde en de iets meer dan 100 fonteinen in een razend tempo werden neergezet. Het ontwerp werd bedacht door Wallace zelf, maar verbeterd en aangepast door de Franse beeldhouwer Charles Augustus Lebourg. Verondersteld wordt dat de fontein Des Innocents, vlakbij Les Halles, een grote inspiratiebron was.

De fonteinen werden vervaardigd van gietijzer. Gietijzer was goedkoop, zodat er meer exemplaren voor hetzelfde geld gemaakt konden worden, het was gemakkelijk te verwerken en het is bestand tegen de wisselende weersinvloeden. In eerste instantie werden er drie modellen gemaakt en in een later stadium werd daar een vierde aan toegevoegd.


Hieronder de vier modellen;

Wallace grand fontaine

Grand modèle;


2,71 meter - 610 kg
Dit is de meest bekende, met vier dragende Kariatiden, of in het plat Nederlands, vrouwenfiguren die gebruikt worden als pilaren of pilasters. De Kariatiden beelden de liefde vriendelijkheid, soberheid en de eenvoud uit. Het water valt in een straaltje uit de koepel naar beneden.
Wallace muur fontein

Modèle en applique;


1,96 meter - 300 kg
Een halfronde muurfontein waar uit de mond van de waternimf een straaltje water valt. In de rue Geoffroy Saint Hilaire kun je het nog enige overgebleven exemplaar bekijken. Er waren er veel meer in de 19e eeuw en ze werden aangebracht aan de muren van ziekenhuizen, kazernes, e.d.
Wallace petit fontaine

Petit modèle;


1,32 meter - 130 kg
Dit zijn de fonteinen met een drukknop. Je ziet ze veel op pleinen en in openbare parken. Ze zijn voorzien van het zegel van Parijs, met uitzondering van de fontein op Place des Invalides.
Wallace colonne fontaine

Modèle à colonnettes;


2,50 meter - ca. 500 kg
Deze lijken veel op de eerste, het grote model. De vier vrouwenbeelden zijn vervangen door vier kolommen, dit om de fabricagekosten te doen verlagen. De koepel is iets minder puntig en het onderste deel is iets meer gebogen.

Een grappig detail. Nou ja, grappig? Dat Wallace dacht aan de gezondheid van eenieder was natuurlijk heel goed, maar toch was er een klein foutje bij het oorspronkelijke ontwerp gemaakt. Hij liet de fonteinen uitrusten met ijzeren bekertjes aan kettingen, maar in 1952 werden die allemaal weer verwijderd. Juist, omdat het zo ongezond én besmettelijk is om iedereen uit dezelfde beker te laten drinken! Dit heeft overigens het succes van de fonteinen niet in de weg gestaan.

In meerdere steden in Frankrijk, maar ook in andere landen, werden deze of soortgelijke fonteinen geplaatst. In Jeruzalem werd in 2008, op het Place de France, een fontein geplaatst en in gebruik genomen door de (ex) burgemeester van Parijs, Bertrand Delanoë. Wallace zou trots zijn.

Wallace fontein

Het grote model op een grootse lokatie, boekhandel Shakespeare and Company, 37 Rue Bûcherie.

De fonteinen van Wallace, met nu nog steeds zuiver drinkwater, werken van 15 maart tot 15 november. Daarna wordt het water afgesloten om bevriezing in de winterperiode te voorkomen. Oh, en Richard Wallace is (uiteraard) begraven op Père Lachaise, zoals vele welgestelde buitenlanders.
Ter gelegenheid van het 150 jarig bestaan van de fonteinen is er in 2022 een nieuwe fontein te bewonderen bij Musée Carnavalet. Tegenwoordig worden de fonteinen gemaakt bij Gieterij GHM uit Val d'Osne.

icon locatie
Een kaartje met alle lokaties van de Wallace fonteinen vind je hier