De geschiedenis van Parijs in vogelvlucht


Omstreeks het jaar 300 voor Christus vestigt zich een Gallisch-Keltische stam, onder de naam “Parisii”, op de eilanden van de Seine. Eigenlijk was de naam van de stam Kwarisii, maar de Keltische letter K werd later de Gallische letter P. In de boeken wordt als eerst de naam “Lutuhezi” (=waterwoning) genoemd.

In 52 voor Christus komen, onder leiding van Julius Caesars veldheer Labienus, de Romeinen die het de naam “Lutetia” geven. Deze Romeinen sloegen een brug naar de linker Seine-oever, mede daardoor ontwikkelde zich een Gallo-Romeinse stad met villa’s, tempels, badhuizen, aquaducten, een amfitheater en zelfs een arena. Een badhuis en de oude arena zijn nog steeds aanwezig en liggen op de linkeroever. De stad breidt zich steeds meer uit en heeft in de 2e eeuw al 20.000 inwoners en is een belangrijk handelscentrum. In 355 na Christus bouwt de Romeinse keizer Julianes, notabene niet in Rome maar in Parijs tot keizer uitgeroepen, een paleis op het Ile de la Cité, dit alles naar aanleiding van voortdurende invallen van barbaren. Lutetia heet van nu af aan Parijs.

oude kaart parijs 360

Parijs rond de 4e eeuw

Romeinen, Hunnen en Vikingen

parijsmijnstad - St.-Geneviève ParijsIn 451 bedreigen de Hunnen, met als aanvoerder Atilla, de stad Parijs, maar dankzij het herderinnetje Geneviève wordt de stad gered. Geneviève is sindsdien patroonheilige van Parijs. Clovis, koning der Franken, maakt in 509 Parijs de hoofdstad van het Frankische rijk en de welvaart en groei neemt weer toe. De Vikingen komen in 885, onder aanvoering van Sigfred, met 30.000 manschappen en 700 schepen naar Parijs. Ze plunderen regelmatig de omgeving van de stad in de periode van 885-890. Uiteindelijk betaald koning Karel de Dikke de Vikingen 700 pond zilver, iets wat door de bevolking van Parijs als zeer laf werd gevonden. Ze blokkeerden de Seine en de Vikingen moesten hun boten over het land vervoeren. Karel de Dikke werd afgezet en de meest dappere strijder tegen de Vikingen, graaf Eudes, werd zijn opvolger. Pas in 987, wanneer Hugo Capet tot koning gekroond wordt, begint eigenlijk pas de werkelijke geschiedenis van het huidige Frankrijk.

In 1180 wordt begonnen aan de stadsmuur door Filips II August, een verdedigingswal van meer dan vijf kilometer, waarvan nu nog enkele stukken van te zien zijn. Het inwonerstal lag rond 1200 op ca. 50.000 inwoners.

Parijs kende een waar hoogtepunt van voorspoed in de 12e en 13e eeuw. Toen begon o.a. de Sorbonne Universiteit (1253), Sainte-Chapelle (1248), het Louvre (1190) en in 1163 werd door Paus Alexander III de eerste steen gelegd van de Notre-Dame. Het inwonerstal bleef stijgen tot ca. 200.000 in 1330 en Parijs werd veruit het belangrijkste handelscentrum van geheel Frankrijk.

Het was tijdens het koningschap van Philippe VI dat in 1339 de 100-jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland uitbrak. Zoals gewoonlijk ging het om macht, de Engelse koning meende aanspraak te kunnen maken op de Franse troon. Toen de oorlog voorbij was lag Parijs voor een groot deel in puin. Door de oorlog en de pestepidemieën halveerde zowat het inwonerstal van Parijs. Het zal duren tot ca. 1500 duren voordat de stad weer het oude inwonerstal heeft uit 1330.

kaart oud Parijs 1615

Plan Mérian, een zeer gedetailleerde kaart uit 1615

Katholieken en protestanten

parijsmijnstad - Hendrik IVDe daaropvolgende vorsten, van het geslacht “Valois”, brachten niet veel anders dan onrust, oorlogen en verdeeldheid onder de Fransen. In die periode werd de Bastille gebouwd (1370), die een aantal eeuwen later een belangrijke rol zal gaan spelen in de toekomst van Frankrijk. In 1420 bezetten de Engelsen bijna geheel Frankrijk, waaronder ook Parijs. In 1436 herovert Karel VII een door pest en bloedige opstanden uitgeput Parijs. Rond 1500 was de bevolking weer behoorlijk gegroeid en werd er veel gebouwd, het bekendst, en nog steeds volop in gebruik, was de Pont Neuf, de eerste stenen en onbewoonde brug van Parijs.
Ook in Parijs ontstonden de geloofsproblemen tussen de katholieken en protestanten, wat zijn dieptepunt bereikte op 24 Augustus 1572. Die nacht luidden de klokken van de St-Germain-l’Auxerrois, wat het begin inluidde van de Bartholomeüsnacht, de afslachting van ca. 3000 Hugenoten. Een “zwarte” bladzijde uit de geschiedenis van Parijs.

Hendrik IV (foto), een Hugenoot uit het huis van Bourbon, bekeert zich tot het katholieke geloof en wordt zo, als voormalig Calvenistenleider, in 1589 koning van Frankrijk. De slimme jongen verwierf trouwens in 1598 met het Edict van Nantes de godsdienstvrijheid voor Hugenoten.

Parijs had in het begin van de 17e eeuw ca. 300.000 inwoners en aan het eind van die eeuw was dat al gegroeid tot 500.000. Onder de zeer krachtige leiding van o.a. kardinaal Richelieu en de Bourbons blijft Parijs groeien.

Lodewijk XIV, de Zonnekoning

parijsmijnstad - Lodewijk XIVDe meest markante figuur van de Bourbons die daar op volgde was Lodewijk XIV, de Zonnekoning. Onder zijn bewind was Parijs één van de meest belangrijke centra’s van Europa en het inwonerstal groeide tot 500.000. De rest van Frankrijk werd eigenlijk gedegradeerd tot provincie. Het hof verhuist, door de steeds grotere onvrede onder het volk en de spanningen die daar het gevolg van waren, in 1682 naar het Palais Versailles. Uiteindelijk zal 1789 het jaar van de Revolutie worden én de ommekeer voor Frankrijk. Lodewijk XVI en vele, vele anderen sterven onder de guillotine op o.a. Place de la Concorde. Intussen was in 1785 een nieuwe muur gebouwd die een oppervlakte van 30 km2 omringde. De functie was niet alleen de bescherming van de stad, maar nog belangrijker waren de tolgelden die een ieder moest betalen om de stad in te mogen. Rond 1800 was het inwonersaantal weer gestegen naar ca. 600.000. Tijdens de Revolutie daalde dit tot ca. 550.000.

Napoleon Bonaparte

parijsmijnstad - Napoleon BonaparteIn 1804 kroonde Napoleon Bonaparte zichzelf tot keizer in de Notre-Dame. Na een korte afwezigheid, verbannen naar het eiland Elba, komt hij nog één keer voor 100 dagen aan de macht. Wederom verbannen, nu naar het eiland St.-Helena, sterft hij op op 5 mei 1821. Na een korte terugkeer van de “Bourbons” neemt Napoleon III de macht in 1851 weer over. Vooral in deze periode krijgt Parijs zijn huidige vorm en stijgt het inwonertal naar 1.800.000, inclusief de nieuwe wijken buiten de muren. Baron Haussmann was zijn tijd ver vooruit en schuwde niet om gehele bevolkingsgroepen uit de sloppen te verwijderen, om er vervolgens brede boulevards en avenues van te maken. De nederlaag tegen de Pruisen brengt Parijs in 1871 wederom in opstand. Tijdens De Commune, de bloedigste dagen uit de geschiedenis van Parijs, worden er naast de mensenlevens (20.000) vele monumentale gebouwen verwoest. Na deze roerige periode, en dankzij deze vreselijke tijd, wordt als boetedoening de Sacré Coeur gebouwd.

Een bloeiperiode van Parijs was eind 19e en begin 20e eeuw, er gebeurt veel. De wereldtentoonstellingen, de bouw van de Eiffeltoren, Olympische Zomerspelen 1900, de bouwperiode van de ‘Belle Epoque’, de metro die in 1900 haar eerste lijn opende en de kunstenaars die hun hoogtijdagen vieren (letterlijk én figuurlijk) op de Montmartre. De Moulin Rouge en andere cabarets worden bekend in heel Europa. In 1914 was de populatie gegroeid tot 2.800.000 en in de nieuwe voorsteden, de banlieues, was het inwonerstal inmiddels gestegen tot 1.000.000.

Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bracht een grote ontgoocheling teweeg en de afstand tussen rijk en arm werd steeds groter. In 1940 wordt Parijs door de Duitsers bezet en we mogen de Duitse generaal Von Choltitz nog steeds dankbaar zijn dat hij tot tweemaal toe het bevel van Hitler, om de stad in de lucht te laten vliegen, heeft genegeerd.

De republiek

parijsmijnstad - Charles de GaulleCharles de Gaulle wordt in 1958 de 1e president van de nu nog huidige 5e Republiek Frankrijk. Tijdens deze periode is en blijft de stad toneel van bloedige opstanden. De studenten gingen in 1968 de straat op en het leger moest worden ingezet om alles weer onder controle te krijgen. Er wordt weer gebouwd en de zakenwijk La Défense, het museum Centre Pompidou en het Musée d'Orsay worden gerealiseerd én omarmt door de toeristen. In 1977 krijgt Parijs sinds eeuwen weer een burgemeester, Jacques Chirac. Nadat Chirac verkozen wordt tot president van de 5e Republiek is zijn opvolger Jean Tibéri niet in staat om de zijn opvolger. Delanoë is homosexueel en komt daar openlijk vooruit wat als gevolg had dat op 5 oktober 2002 een aanslag op zijn leven werd gepleegd door een Arabische immigrantenzoon. Delanoë komt er (gelukkig) met niet al te grote verwondingen vanaf. Intussen zijn enkele miljoenen Marokkanen en Algerijnen naar Frankrijk verhuist, wat het aantal inwoners in de buitenwijken doet expanderen. De integratie leidt soms tot grote en ernstige ongeregeldheden. In 2005 braken er ernstige rellen uit in de Parijse voorsteden, wat het gezicht gaf van een minioorlog tussen de (kansarme) jeugd en de politie. Zijn opvolgster in 2014 is de eerste vrouwelijke burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo.

Een stad met een roerige geschiedenis, een stad waarvan men zegt dat er de revolutie is uitgevonden, een stad waar het verschil tussen rijk en arm duidelijk aanwezig is, een stad waar elke dag wel ergens wordt gedemonstreerd, een stad die zich belangrijker vind dan Frankrijk………………. Parijs.

La Defense, de moderne zakenwijk van Parijs

Parijs, anno nu

Parijs heeft zo’n 2.250.000 inwoners, binnen de ‘Boulevard Périphérique, wat inhoudt dat er meer dan 26.000 inwoners wonen op 1 km2. Deze bevolkingsdichtheid slaat werkelijk alle records in Europa. Parijs heeft inclusief de voorsteden (banlieues) 11.200.000 inwoners. Dat is ongeveer 18% van de totale bevolking van Frankrijk, en dat op maar 2% van de totale landsoppervlakte van Frankrijk. Met recht een ‘wereldstad’.

De stad is verdeeld in 20 arrondissementen, die weer onderverdeeld zijn in 4 quartiers. Parijs heeft sinds 1977 weer een burgemeester, iets wat sinds 1871 niet meer het geval was.
Nog een paar cijfertjes;

• De omtrek van Parijs (incl. de twee bossen) is 54,74 km
• Er staan 478.000 bomen in Parijs, en is daardoor de meest 'beboste' hoofdstad van Europa
• Er zijn 400 parken en tuinen in Parijs
• Parijs heeft 60.000 winkels
• De Seine is het smalst bij Quai de Montebello, ca. 30 meter
• De seine is het breedst bij Pont Grennele, ca. 200 meter
• De Seine heeft 37 bruggen, waarvan 4 loopbruggen en 2 spoorbruggen. 32 bruggen zijn verlicht.
• De ringweg, de Phériphérique, is ca. 35 km en heeft 165 op- en afritten
• Er zijn 800.000 parkeerplaatsen in de binnenstad van Parijs
• 1365 miljoen ritten per jaar in de Parijse metro
• Parijs heeft 139 sporthallen, 37 stadions, 37 zwembaden en 46 tennis centra's
• Parijs heeft 6.100 straten met in het totaal een lengte van 3.000 km
• De totale lengte van de riolen is 2.417 km
• Er zijn zowat 16.000 taxi's in Parijs
• Er staan meer dan 30.000 afvalbakken in de straten van Parijs
• Er zijn 134 musea, 143 theaters, 376 bioscopen en 54 bibliotheken
• De langste straat van Parijs is de Rue de Vaugirard (6e en 15e arrondissement), 4.36 km.
• De kortste straat van Parijs de Rue Degres (2e arrondissement), 5,75 m.
• De smalste straat: Rue du Chat-Qui-Pêche (5e arrondissement): 1,80 m.
• De breedste straat van Parijs is Avenue Foch (16e arrondissement), 120 m.
• De steilste straat van Parijs is Rue Gasnier-Guy (20e arrondissement), 17,4%.
• Het laagste punt (openbare straat) is 30,5 m (hoek Rue Leblanc/Rue Saint-Charles, 15e arrondissement).
• Het hoogste punt (openbare straat) is 148,45 m (40, Rue du Telegraphe, 20e arrondissement).

Het aantal auto’s dat Parijs ‘rijk’ is, is maar liefst 2.500.000. Geen wonder maar noodgedwongen is er een zeer uitgebreid openbaar vervoer, de trein, bus, RER en natuurlijk de metro met in totaal meer dan 4.000.000 klanten per dag!! Het tijdrovende woon-werkverkeer doet de Parijzenaar besluiten elders dan thuis zijn lunch te gebruiken, vandaar het grote aantal restaurants en brasseries die tussen de middag afgeladen vol zijn.

Parijs is een toeristenstad bij uitstek. De sfeer, het uitgaansleven, de mooie winkels, de kunst, de mode, en natuurlijk de vele monumenten. Het aantal toeristen dat jaarlijks de stad bezoekt is maar liefst 28.000.000(!). Alleen de Eiffeltoren trekt in de maand augustus al meer dan 500.000 bezoekers. En toch zijn er nog genoeg rustige plekjes in één van de vele parken of tuinen die er in overvloed zijn.

parijsmijnstad-Pont-au-Double-Notre-Dame

Verkleeft aan de geschiedenis van Parijs, Notre Dame de Paris gezien vanaf Pont-au-Double

En dan natuurlijk de avond en de nacht, een ongelooflijk schouwspel van licht. Parijs wordt niet voor niets de ‘Lichtstad’ genoemd. Miljoenen lichten verfraaien elke gevel of monument die maar gezien moet worden. De bateaux-mouches varen met hun felle schijnwerpers over de Seine. Duizenden mensen staan geduldig en netjes wachtend in de rij voor de bioscoop of het theater. De Champs-Élysées wordt opgevuld met flanerende mensen, die een glimp willen opvangen van de Arc de Triomphe die hoog boven alles uitsteekt. Place Pigalle wordt dan pas echt dé ‘rosse buurt’, terwijl de terrasjes op het Place du Tertre weer romantisch worden opgeluisterd door livemuziek in de vorm van een accordeon. Het Louvre, het Panthéon, de Notre-Dame, de Eiffeltoren, de Sacre-Coeur, gewoon teveel om op te noemen.

parijsmijnstad - Point Zero ParijsParijs is een stad van contrasten en is eigenlijk moeilijk te beschrijven.
Daarbij de foto’s die je maakt geven een ander een indruk, maar roepen voor jezelf een herinnering op aan Parijs. Iets wat je maar niet zo kwijt raakt en eigenlijk ook niet los laat. Tenminste zo ging het bij mij.

Ook al heb je misschien nog nooit op "Point Zero" gestaan - de koperen plaat op Place Parvis voor de Notre Dame - als je éénmaal in Parijs bent geweest ……….

Jan Greshoff, een Nederlands schrijver en letterkundige (1888-1971), zei ooit; “Voor honderden, die ik daardoor als mijn lotgenoten erken, begon het leven pas op het ogenblik dat zij Parijs ontdekten”........ Tja, mooie woorden, wat moet ik daar nog aan toevoegen?

parijsmijnstad-Pont-des-Arts-Notre-Dame

De slotjes zullen ooit een keer verdwenen zijn, maar de rest......