De Aragolijn, de oude meridiaan van Parijs


parijsmijnstad - AragolijnIn 1634 besloot men in Frankrijk, onder Lodewijk XIII, dat de Meridiaan van Ferro als uitgangspunt gebruikt moest worden voor kaarten van de Westerse wereld. Men dacht dat deze Ferro Meridiaan 20 graden westelijk van Parijs liep. Een Frans astronoom, Jean Picard (1620-1682), was de eerste die daaraan werkte. Later werd met grotere precisie aan de Meridiaan gewerkt, door o.a. François Arago.

François Arago, 1786-1853,

parijsmijnstad - François Aragowas een duizendpoot. Naast wetenschapper, politicus, atheïst, humanist, voor een korte periode minister van Oorlog en Marine, was hij bovendien astronoom.
In zijn korte politieke carrière schafte hij lijfstraffen af, evenals de slavernij in de koloniën. Geboren in Estegal en ging op 17-jarige leeftijd studeren in Parijs aan de Ecole Polytechique. In 1804 ging hij werken als secretaris bij de sterrenwacht in Parijs, het l’Observatoire. Arago vertrok op z’n twintigste naar Spanje, om zich bezig te houden met het nameten van de Meridiaan van Parijs. Door het uitbreken van de oorlog tussen Spanje en Frankrijk werd hij tijdens zijn metingen gevangen genomen op Mallorca, maar wist te ontsnappen. Bij zijn uiteindelijke terugkomst in Frankrijk, waar trouwens niemand nog verwachtte hem ooit terug te zien, werd hij ontvangen als een held. Arago heeft de Meridiaan dus niet uitgevonden, maar wel helemaal nagerekend en opnieuw vastgesteld. Verder is hij een van de grondleggers van het metrieke stelsel en de meter in het bijzonder.
Sinds 1893 stond er al een bronzen standbeeld van Arago dat in 1942 door de Duitsers werd omgesmolten voor andere doeleinden. In de naar Arago vernoemde Boulevard, kun je precies tegenover het l’Observatoire, het voetstuk nog zien staan. Uiteraard stond/staat dit standbeeld precies op de Nulmeridiaan.

parijsmijnstad - Arago - Jan DibbetsIn 1884 werd op een conferentie in Washington de Greenwich Meridaan (GMT) internationaal vastgesteld als de nulmeridiaan, maar de Fransen accepteerden deze pas in 1911. Tot die tijd hielden ze vast aan hun eigen Parijse Meridiaan.

De Nederlandse kunstenaar Jan Dibbets maakte in 1987 voor de Franse overheid ‘Hommage à Arago’, een monument ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van de republiek. Het kunstwerk bestaat uit een reeks van 135 medaillons precies op de nul-Meridiaan van noord naar zuid, dwars door Parijs over een lengte van ca. 9,5 km. De bronzen ronde plaatjes zijn 12 cm en hebben de opschrift ARAGO, N (noord) en S (zuid).

Een bijzonder leuk én informatief boek over de Aragolijn is ‘Het spoor van de monumentale Meridiaan’, geschreven door Philip Freriks. Het boek volgt de Meridiaan van het uiterste zuiden van Parijs tot aan de noordelijke Porte de Montmarte en is als zodanig een niet alledaagse wandelroute dwars door het historische hart van de Franse hoofdstad. Deze route speelde ook een rol in de ontknoping van de Da Vinci Code, de bestseller van Dan Brown. Helaas zijn een groot aantal van de medaillons verdwenen, juist na de Da Vinci Code. Gejat als souvenir?

Observatoire Parijs

Het Observatoire de Paris, gebouwd in 1667

De bouw van dit instituut, waartoe minister Colbert opdracht had gegeven en waarvoor Claude Perrault het ontwerp had gemaakt, begon in 1667 op 21 juni, de langste dag van het jaar. Het Observatoire de Paris kwam in 1672 gereed. De koepel en de vleugels zijn in de tijd van Louis-Philippe toegevoegd. Belangrijke mijlpalen in de geschiedenis van het instituut zijn onder andere de berekening van de reële afmetingen van ons zonnestelsel in 1672. Ook werd een exacte plaatsbepaling van de meridianen uitgemeten die Lodewijk de XIV deed zuchten omdat daardoor zijn koninkrijk aanzienlijk was gekrompen. Ook was er de berekening van de lichtsnelheid. Voorts komen ook van de hand van het Observatoire de Paris een grote kaart van de maan in 1679, de ontdekking van de planeet Neptunus in 1846 en de ontwikkeling van nieuwe instrumenten als het astrolabium en de elektronische camera.
Het gebouw zelf heeft iets unieks, de 4 muren van het pand staan precies op de 4 windstreken. De zuidkant van het gebouw bepaalt de breedtegraad van Parijs, terwijl precies door het midden van het gebouw de meridiaan loopt die tot 1911 (alleen) voor de Fransen als nulmeridiaan gold.

Lokatie: 61 Avenue de l’Observatoire
icono-mapa-65